Την Κυρά Σαρακοστή

που είναι έθιμο παλιό

οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν

με αλεύρι και νερό!

Για στολίδι της φορούσαν

στο κεφάλι της σταυρό

και το στόμα της ξεχνούσαν

γιατί νήστευε καιρό!

Και μετρούσαν τις ημέρες

με τα πόδια της τα εφτά

κόβαν ένα τη βδομάδα,

μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά!

Το αυτοσχέδιο ημερολόγιο της κυρά-Σαρακοστής συνόδευε µικρούς και μεγάλους στη νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα από τα επτά πόδια κι έτσι ήξεραν πόσες εβδομάδες νηστείας απέμεναν µέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο έκοβαν και το τελευταίο χάρτινο πόδι!
Σε πολλές περιοχές τοποθετούσαν το πόδι στο ψωµί της Αναστάσεως και όποιος το έβρισκε στο κομμάτι του ήταν ο τυχερός!

• Στη Χίο: Όταν έκοβαν το τελευταίο πόδι της κυρά-Σαρακοστής, το Μεγάλο Σάββατο, το έβαζαν μέσα σ’ ένα ξερό σύκο ή καρύδι κι όποιος το έβρισκε του έφερνε γούρι! 
• Στον Πόντο: Η κυρά-Σαρακοστή ήταν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι, που το κρεμούσαν απ’ το ταβάνι όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής. Πάνω του είχαν καρφωμένα επτά φτερά κότας, ώστε να αφαιρούν ένα φτερό κάθε εβδομάδα. Το έθιμο ονομαζόταν “κουκουράς” και ήταν το φόβητρο των μικρών.”
• Στην Αμοργό, μόλις μπει η Σαρακοστή ζυμώνουν και κάνουν ανθρωπάκια με μύτη, με στόμα, με μάτια και τα δίνουν στα παιδιά!
  Αυτοί είναι οι Λάζαροι!

Πως είναι η κυρά Σαρακοστή;

Η Κυρά Σαρακοστή είναι μια γυναίκα με φαρδιά φούστα, με έναν σταυρό στο κεφάλι και έχει επτά πόδια, ένα για την κάθε εβδομάδα της νηστείας !
Τα χέρια της είναι σταυρωμένα λόγω προσευχής, το στόμα της ανύπαρκτο γιατί δεν μιλάει και γιατί νηστεύει, το ίδιο ανύπαρκτα είναι και τα αυτιά της για να μην ακούει.
Μέσα από αυτήν την αναπαράσταση συμβολίζεται η περίοδος μέχρι το Πάσχα που στην ουσία σημαίνει στροφή στον εσωτερικό μας κόσμο με σκοπό την κάθαρση μέσω της νηστείας, όχι μόνο των τροφών αλλά και των κακών μας συνηθειών!Δεν βλέπουμε δηλαδή, δεν ακούμε και δεν σχολιάζουμε τι κάνουν οι άλλοι, αλλά στρέφουμε την προσοχή μας στην δική μας βελτίωση. 

Τί είναι η κυρά Σαρακοστή;

Η Κυρά Σαρακοστή είναι ένα παλιό ελληνικό έθιμο!
Στην ουσία είναι ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο που είχαν οι παλιοί για να μετρούν τις εβδομάδες της νηστείας από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Κυριακή του Πάσχα!
Συνήθως, ήταν η ζωγραφιά μιας γυναίκας με μαντήλι στο κεφάλι !
Γράφει ο Γεώργιος Μέγας “άλλοτε, που έλειπαν τα ημερολόγια και ήθελαν να έχουν κάποια αντίληψη του χρόνου στη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, οι άνθρωποι του λαού είχαν βρει ένα εύκολο μέσο: παρίσταναν τη Σαρακοστή εικονικά σαν Καλόγρια.”

Ονομάζεται Σαρακοστή επειδή γίνεται στην ανάμνηση
της σαρανταήμερης  νηστείας του Χριστού στην έρημο !
Την λέμε «Μεγάλη» για να την ξεχωρίζουμε από την νηστεία που προηγείται των Χριστουγέννων, η οποία χαρακτηρίζεται «Μικρή» επειδή είναι ελαφρότερη.
 

Τι σημαίνει Σαρακοστή; - Μια μικρή Αναδρομή

Η Καθαρά Δευτέρα, η πρώτη μέρα της νηστείας, ήταν ημέρα καθαριότητας για τις γυναίκες. Όλα τα σκεύη έπρεπε να ζεματιστούν, τα λίπη και τα βούτυρα να εξαφανιστούν. Μόνο νηστίσιμα θα μαγειρεύονταν από δω και πέρα μέχρι την Πασχαλιά. Τα αγόρια, μόλις ξυπνούσαν, είχαν δρομολόγιο. Έπρεπε να πάνε στο δάσος να βρουν φωλιά από πουλιά. Αν δεν έβρισκαν φωλιά, δεν δικαιούνταν να φάνε ψωμί. Τα κορίτσια έπρεπε να φέρουν μέσα σε λίγα άχυρα σύκα ή καραμέλες πάντα από ένα συγγενικό σπίτι. Ώσπου να γυρίσουν τα παιδιά, τα πάντα είχαν «καθαριστεί» και τα αρτύσιμα είχαν εξαφανιστεί. Για τους μεγάλους, ιδιαίτερα τις γυναίκες, το «τριομέρι» άρχιζε. Το «τριομέρι» ήταν απόλυτη νηστεία, αποχή απ' όλα τα φαγητά πλην του νερού. Για τους εξασθενημένους και τους υπερήλικες το «τριομέρι» τηρούταν με έναν πιο χαλαρό τρόπο: επιτρεπόταν το ψωμί μόνο μια φορά το βράδυ.

Η πρώτη εβδομάδα μετά τις Αποκριές είναι γενικά εβδομάδα νηστείας και περισυλλογής. Τα κορίτσια έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους λίγο απ' το σιτάρι που μοιραζόταν στην εκκλησία, για να «ονειρευτούν» αυτόν που θα παντρευτούν. Την Κυριακή μετά τη θεία λειτουργία είχε νηστίσιμα μοιράσματα για τις ψυχές στην εκκλησία. Οι γυναίκες συνήθιζαν να στέλνουν μοιράσματα στα σπίτια, σε ηλικιωμένους που αδυνατούσαν να πάνε στην εκκλησιά, σε πολύ φτωχούς που είχαν αυξημένες ανάγκες και σε κάθε ανήμπορο! Μ' αυτήν τη διάθεση και την πίστη άρχιζε η Σαρακοστή για την υποδοχή της Πασχαλιάς, δηλαδή με ψυχή εξαγνισμένη από τις αμαρτίες μετά τη συγχώρεση, με τις παρακλήσεις, με τους Χαιρετισμούς, με  σωματική εγκράτεια και με αποχή από αρτύσιμα φαγητά! Ο ερχομός της Πασχαλιάς θεωρείται σημαντικός ψυχικά και σωματικά. «Πασχαλιά χωρίς Σαρακοστή δεν λοϊέται» έλεγαν οι παλιοί.